Krontjong (Indonesisch: Keroncong) is muziek waarbij melodieën met Westerse muziekinstrumenten gespeeld worden op het stramien van de Indische Gamelan.
Slaven van Portugees-Aziatische en Afrikaanse afkomst zongen 16e-eeuwse Portugese volksliedjes met Maleise woorden en uitdrukkingen erin en met de eeuwenoude traditie van gamelanklanken nog in de genen: hier ontstond de Krontjongstijl. De Aziatische muziek kent veel meer verschillende toon-frequenties dan Westerse (microtonaliteit). Veel krontjongliedjes klinken pentatonisch (slendro of pelog-2). Boven het gecompliceerde ritme van bas (gong), cello, ukelele(s), gitaar, etc. ‘zweeft’ de gezongen melodie, schijnbaar ongestoord. De viool en dwarsfluit (suling) ondersteunen de stem in de melodie of met een tegenmelodie.
Gamelan is de benaming voor zowel de muziekstijl, de muziekinstrumenten als de bespelersgroep ervan in Indonesië. De Gamelan wordt als een van de hoogst ontwikkelde muzikale vormen ter wereld beschouwd. De Gamelan hanteert een microtonale toonschaal die afwijkt van de in het Westen gebruikelijke gelijkzwevende stemming en maakt gebruik van complexe ritmische structuren. Een gamelanorkest (vijf tot veertig instrumenten) bestaat voornamelijk uit slaginstrumenten (drums, kulintangs, gongs, gambangs, xylofoons, en ook violen, fluiten).
Sinds de 19e eeuw ook zangpartijen. De gezangen staan in een archaïsche of literaire taal en daardoor zelfs voor de Indonesiërs moeilijk te begrijpen. Er wordt geen bladmuziek gebruikt, maar de meeste composities zijn nauwkeurig vastgelegd.
Vooral op Java en Bali is de Gamelan heel populair. De Balinese kent schrille tonen en snellere syncopische ritmes, de Javaanse heeft langzame, afgemeten klanken. Kenmerkend op Bali is het “sangsit”-spel. Sangsit-spelers spelen hetzelfde patroon maar dan net wat later dan de melodiespeler. De melodiepartij wordt verdubbeld.
Montan & Lauwerends Keroncong-Jazz 4-tet
Wat is Keroncong?
Anna Montan zang en kleine percussie, saron, bekkens
Zane Massey dwarsfluit en saxen
Patrick Lauwerends contrabas en electrische bassen
Renadi Santoso kendang en rindik
Sinds 12 jaar spelen Montan & Lauwerends samen hun jazz & blues repertoire. Daarnaast hebben zij een keroncong-jazz repertoire ontwikkeld. Anna’s Indische achtergrond vormde de inspiratie voor deze fusion. In 2011 verscheen hun CD ‘CINTA’, waarop hun liefde voor de muziek doorklinkt. Live nemen ze hun publiek mee vanuit oude Blues en Jazz naar de cross-over van Jazz met de Keroncong uit Indonesië.
Zij spelen ook met gastmusici voor fluiten en kendang, waar mogelijk aangevuld met Javaanse dans. Naast gearrangeerde keroncong traditionals, biedt hun repertoire inmiddels steeds meer eigen werk met hun vernieuwende vervlechting van keroncong en jazz.
Hoe het begon…
Anna: “Nadat wij in mijn Jazz-5-tet hadden samengespeeld, stelde bassist Patrick Lauwerends voor om een ‘Indisch repertoire’ te ontwikkelen, zodat wij Krontjong-elementen in onze Jazzmuziek konden vervlechten. Vanuit mijn Indische familie had ik alleen zijdelings iets van Krontjongmuziek meegekregen; van Jazz des te meer. Een ‘Keroncong-studie’ volgde, verbaasd en geboeid was ik door het uitgebreide toonstelsel en de typische ritmes.
Begin 2011 doken wij de studio in voor opnames.”
Montan & Lauwerends speelden dit repertoire voor het eerst op het Tong Tong Festival in 2009; met succes!
lees meer, recensie G.Dankmeijer 2010
Vervolgens is het duo te zien tijdens de officiële opening van dit festival in 2010, en tijdens hun concert op 25 mei 2010 in het Bintang Theater.
Via hun samenwerking met auteur Reggie Baay, wordt het duo gevraagd in het programma OVT van de VPRO op RADIO 1. Live uitzending vanuit Studio Desmet in Amsterdam op 16 mei 2010.
Voor de documentaire ‘Tuan Papa’ (J.Helwig/A.Wietsma), over oorlogsliefde-kinderen uit Ned.Indië ’45-’49, componeert P.Lauwerends de muziek. Op 1 juli 2010 is de docu uitgezonden in een Andere Tijden Special bij de NPS. De soundtrack “Tuan Bapak” is later ook opgenomen op hun CD CINTA.
Zij bewerkten repertoire van componisten uit Indonesië en van P. Lauwerends.
De release van de CD “CINTA” was op het Tong Tong Festival 2011 (vh Pasar Malam Besar) in Den Haag, ingeleid door live optredens op Radio 1 en Radio 5 (progr. Dichterbij Nederland) en aandacht op Radio 6 (CD in de Luisterpaal, CD gedraaid in het programma Hotel Central en een recensie).
De CD kreeg lovende recensies van o.m. het euraziatische Tong Tong Festival en Radio 6. lees meer, recensie Radio 6, Mattie Poels
In 2012 hebben zij een muziekstuk gecomponeerd t.g.v. de boekpresentatie van “Gebleekte Ziel” op de Tong Tong Fair, het toen nieuwe boek van Reggie Baay. lees meer over de boekpresentatie
“Een dynamische mix van oost en west, door hoe het vlechtwerk van beide stijlen samenklinkt: Keroncong uit Indonesië en Jazz uit het Westen.”
Anna en Patrick hebben jazz-standards ‘verkrontjongd’ en krontjong-klassiekers ‘verjazzed’. Dat is niet eenvoudig aangezien Aziatische en westerse toonladders anders zijn. Ze hebben eigenlijk niets met
elkaar te maken behalve de raakvlakken op vijf plaatsen in de toonladders, wat resulteert in ‘pentatoniek’. De Aziatische muziek kent veel meer verschillende toonfrequenties. Krontjong zelf is helemaal gemixt: het genre gebruikt van oorsprong Europese harmonieën (en dus een westerse toonladder), maar in de loop van de geschiedenis zijn er veel Javaanse en andere inheemse liedjes in opgenomen, zodat veel krontjongliedjes pentatonisch zijn gaan klinken. Patrick: “Als componist en uitvoerder moet je daarom begrijpen wat er gebeurt om het vlechtwerk tot stand te kunnen brengen.” Uit: interview door Florine Koning, De Sobat, 2011 [meer weten] persmap, artikelen in de pers, interview Sobat
Vervolg: van duo naar 4-tet naar theaterprogramma Putri Kedua!
In dit muzikaal vlechtwerk waarin de essentie van beide stijlen samenklinken, is de eerdere combinatie van contrabas/zang/percussie, uitgebreid met fluiten, saxen, en Indonesishe tonale percussie instrumenten als rindik, anklung, kendang. Het repertoire is verrijkt met eigen composities en met die van grote componisten uit Indonesië als Budiman BJ., Ismanto en natuurlijk Gesang. Het publiek wordt meegevoerd van Blues naar Keroncong naar Jazz middels bijzondere klanken!
In het theater staat Putri Kedua voor een inspirerende voorstelling vol muziek en dans. Zie Putri Kedua, in 2019/2020
‘De oorsprong. De inspiratie. Contrabas en stem in een korte basale blues die de pijn laat horen in het zuiden van de VS in de 19e eeuw. Dan een tijdloze blues over het eeuwige verlangen naar liefde, met een knipoog.
Want dan begint het reisje langs de Jazz en de Keroncong van de 20e eeuw waarin de Liefde de componisten tot de mooiste songs heeft gedreven, vanuit wanhoop of vanuit opperste gelukzaligheid, zowel in oost als in west.’ (Uit: Op Reis met Anna Montan)
In het muziektheater Putri Kedua zal de aanleiding om keroncongmuziek te gaan spelen, bezongen worden als ode aan Anna’s roots.